FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ

4857 Sayılı İş Kanunu’nda günlük çalışma süresi 7,5 saat, haftalık çalışma süresi ise 45 saattir. Bunun üzerinde yapılan çalışmalar fazla mesaili çalışma olarak kabul edilmektedir. Fazla Çalışma Yönetmeliğinin 8. Maddesinde fazla mesai yaptırılamayacak kişiler şu şekilde belirtilmiştir: 18 yaşını doldurmamış işçiler, İş sözleşmesi veya toplu sözleşmesi ile önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının el vermediği işyeri hekiminin veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin raporu ile belgelenen işçiler, İş Kanununun 88. maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen gebe, yeni doğum yapmış, çocuk emziren işçiler ve kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler. Yönetmelikte fazla çalışma yapamayacak iş gruplarına da ayrıca değinilmiştir. Buna göre; İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrası uyarınca sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde, gece yürütülen işlerde ve maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında ifa edilen işlerinde fazla çalışma söz konusu değildir.

Fazla saatlerde çalışmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. (İş K. 41/7, yön. 9) İşveren, fazla çalışma yaptırdığı işçilerin çalışma saatini gösteren bir belge tutmak mecburiyetinde olup bu belgenin imzalı bir suretini işçinin özlük dosyasında bulundurmak zorundadır. İşçinin daha sonra fazla çalışma ücreti talebinde bulunabilmesi açısından da önemli olan bir husus, maaş bordrosunda fazla çalışma saatinin belirtilmediği hallerde, işçinin bordroyu ihtirazi kayıt koymak suretiyle imzalaması gerektiğidir. Aksi halde, fazla çalışmanın yazılı bir belge ile ispatı söz konusu olmadığından konunun ancak tanıkla ispatı söz konusu olabilecektir ki bu da mahkemenin takdir yetkisi kapsamında kalacağından kesin delil teşkil etmeyecektir.

Fazla çalışmanın söz konusu olduğu hallerde işçilerin hakları gerek İş Kanunu’nda gerekse fazla çalışma yönetmeliğinde çeşitli hükümlerle muhafaza altına alınmıştır. Bunlardan ilki, İş Kanunu 41/2 hükmünde belirtildiği üzere, her bir fazla çalışma teşkil eden saat için verilecek ücretin işçinin normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödeneceğidir. Ancak kanun koyucu bu noktada, işçiye ikinci bir seçimlik hak tanımıştır. Şöyle ki, İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin Serbest Zaman kenar başlıklı 6. Maddesinin de işaret ettiği üzere; fazla çalışma yapan işçi, isterse işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, serbest zaman olarak kullanabilecektir. Üçüncü ve son olarak, işçi işverence fazla çalışma ücreti ödenmediği takdirde iş akdini haklı nedenle feshedebilir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatına hak kazanır fakat ihbar tazminatına hak kazanamamaktadır.

Fazla çalışma ücretleri, işçi alacaklarının tabi olduğu genel zamanaşımı süresine tabi olduğundan bu süre 5 yıldır.(İş K. 32/son) Bu ücretlere bankaların mevduata uyguladığı en yüksek faiz oranı uygulanmaktadır.