FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ
4857 Sayılı İş Kanunu’nda günlük çalışma süresi 7,5 saat, haftalık çalışma süresi ise 45
saattir. Bunun üzerinde yapılan çalışmalar fazla mesaili çalışma olarak kabul edilmektedir. Fazla
Çalışma Yönetmeliğinin 8. Maddesinde fazla mesai yaptırılamayacak kişiler şu şekilde
belirtilmiştir: 18 yaşını doldurmamış işçiler, İş sözleşmesi veya toplu sözleşmesi ile önceden veya
sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının el vermediği işyeri hekiminin veya
Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin
raporu ile belgelenen işçiler, İş Kanununun 88. maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen gebe,
yeni doğum yapmış, çocuk emziren işçiler ve kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler.
Yönetmelikte fazla çalışma yapamayacak iş gruplarına da ayrıca değinilmiştir. Buna göre; İş
Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrası uyarınca sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5
saat ve daha az çalışılması gereken işlerde, gece yürütülen işlerde ve maden ocakları, kablo
döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında ifa edilen işlerinde fazla çalışma söz
konusu değildir.
Fazla saatlerde çalışmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Fazla çalışma
ihtiyacı olan işverence bu onay her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınır ve işçi özlük dosyasında
saklanır. (İş K. 41/7, yön. 9) İşveren, fazla çalışma yaptırdığı işçilerin çalışma saatini gösteren bir
belge tutmak mecburiyetinde olup bu belgenin imzalı bir suretini işçinin özlük dosyasında bulundurmak
zorundadır. İşçinin daha sonra fazla çalışma ücreti talebinde bulunabilmesi açısından da önemli
olan bir husus, maaş bordrosunda fazla çalışma saatinin belirtilmediği hallerde, işçinin
bordroyu ihtirazi kayıt koymak suretiyle imzalaması gerektiğidir. Aksi halde, fazla çalışmanın
yazılı bir belge ile ispatı söz konusu olmadığından konunun ancak tanıkla ispatı söz konusu
olabilecektir ki bu da mahkemenin takdir yetkisi kapsamında kalacağından kesin delil teşkil
etmeyecektir.
Fazla çalışmanın söz konusu olduğu hallerde işçilerin hakları gerek İş Kanunu’nda gerekse
fazla çalışma yönetmeliğinde çeşitli hükümlerle muhafaza altına alınmıştır. Bunlardan ilki, İş Kanunu
41/2 hükmünde belirtildiği üzere, her bir fazla çalışma teşkil eden saat için verilecek ücretin
işçinin normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle
ödeneceğidir. Ancak kanun koyucu bu noktada, işçiye ikinci bir seçimlik hak tanımıştır. Şöyle ki, İş
Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin Serbest Zaman kenar
başlıklı 6. Maddesinin de işaret ettiği üzere; fazla çalışma yapan işçi, isterse işverene yazılı olarak
başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat
karşılığında bir saat otuz dakikayı, serbest zaman olarak kullanabilecektir. Üçüncü ve son olarak,
işçi işverence fazla çalışma ücreti ödenmediği takdirde iş akdini haklı nedenle feshedebilir. Bu
durumda işçi, kıdem tazminatına hak kazanır fakat ihbar tazminatına hak kazanamamaktadır.
Fazla çalışma ücretleri, işçi alacaklarının tabi olduğu genel zamanaşımı süresine tabi
olduğundan bu süre 5 yıldır.(İş K. 32/son) Bu ücretlere bankaların mevduata uyguladığı en yüksek
faiz oranı uygulanmaktadır.